Akutne i recidivirajuće (ponavljajuće) upale gornjeg disajnog puta kod dece su jedna od vodećih infekcija kao i vodeći razlog odlaska lekaru. Do učestalih infekcija disajnih puteva dolazi zbog toga što je reč o jednom od najotvorenijih organskih sistema gde prednjače infekcije gornjeg dela disajnog sistema. U ovu grupu možemo ubrojiti običnu prehladu, grip i mnoge bakterijske infekcije. Terapija se prilagođava kliničkoj slici i uzročniku.
Dr Aleksandra Bajec Opančina
Specijalista otorinolaringologije
Institut za zdravstvenu zaštitu majke i deteta Srbije “Dr Vukan Čupić”
Infekcije disajnih puteva su sezonskog karaktera, javljaju se najčešće u jesen zimu i rano proleće. Povezuju se sa pojavom hladnog i vlažnog vremena, a izuzetno su retke u letnjim mesecima. Oko 50% dece od prve do pete godine života, godišnje ima 3-5 virusnih infekcija.
Sve infekcije disajnih puteva kod dece počinju kao infekcije nosa. Počinju kao prehlada i prvi simptomi su zapušenost, curenje vodenastog sekreta iz nosa i kašalj najčešće prilikom spavanja. Kasnije dolazi do sekrecije žutozelenog sekreta, postanazalne sekrecije (slivanja), zapušenosti nosa, kao i povišene telesne temperature. Infekcija iz nosa može da zahvati okolne strukture, kao što su sinusne šupljine ili adenoidne vegetacije, tzv.’’treći krajnik’’, srednje uvo i nepčane krajnike.
Osećaj zapušenosti je relativno čest simptom kod dece i javlja se kao posledica različitih etioloških faktora a utiče i na kvalitet života (spavanje, svakodnevne aktivnosti) .
Preko 80% svih upala disajnih puteva započinju kao virusne infekcije. Najčešći izazivači su rinovirusi, adenovirusi, kao i virusi influence i parainfluence. Međutim, virusne infekcije mogu se često komplikovati bakterijskim infekcijama.
Treba napomenuti da gornji disajni putevi ne predstavljaju potpuno sterilnu sredinu, jer se tu nalazi veliki broj mikroorganizama. U slučajevima pada imuniteta bakterije koje inače pripadaju normalnoj flori mogu postati izazivači infekcija. Najtežu kliničku sliku izaziva bakterija Streptococcus pneumoniae, koja u 1/3 slučajeva izaziva infekcije srednjeg uva kao posledice infekcije nosa. Posle njega po učestalosti sledi Haemophilus influezae, a zatim i ostale bakterije.
Adenoidne vegetacije ili tzv.’’treći krajnik’’ predstavljaju jedan od najčešćih “problema” u ORL patologiji. Sva deca imaju adenoidne vegetacije i one imaju ulogu u razvoju imuniteta, analazirajući elemente koji preko vazduha, kroz nosnu šupljinu ulaze u organizam. Analizom stranih elemenata aktivira se imuni sistem i formiraju antitela. Adenoidne vegetacije su najrazvijenije kod dece do pete godine života, a zatim njihova veličina polako opada, atrofiraju i nestaju u dvanaestoj godini života.
U toku infekcija dolazi do bujanja i povećanja veličine adenoidnih vegetacija. To je pokušaj organizma da zaustavi i ograniči dalje širenje infekcije. Posle ozdravljenja od infekcije adenoidne vegetacije se smanjuju. Međutim, ukoliko su te infekcije česte, onda se razvija trajno uvećanje ili hipertrofija adenoidnih vegetacija. Tako uvećane adenoidne vegetacije dovode do otežanog disanja na nos, hrkanja pri spavanju i nazalnog govora. Tada adenoidne vegetacije više nisu odbrana organizma od infekcije, već predstavljaju rezervoar za širenje infekcije u susedne anatomske strukture, kao što su sinusne šupljine ili prostori srednjeg uva. Jako virulentne bakterije kao što je Streptococccus pneumoniae i Haemophilus influaenzae se lako prošire u sinusne šupljine i srednje uvo.
Adenoiditis
Predstavlja upalu adenoida (trećeg krajnika) i delimo ga na akutni rekurentni sa čeitiri ili više epizoda u toku šest meseci i hronični adenoiditis sa otežanim disanjem na nos, perzistentnom rinorejom (curenjem nosa), postnazalnom sekrecijom, neprijatnim zadahom iz usta kao i pojavom čestih otitisa.
Rhinosinusitis
Udružen inflamatorni process nosa, epifarinksa i paranazalnih šupljina sa reperkusijom na susedne i udaljene organe.
Rinoadenoiditis
Manifestuje se zapušenim nosem i disanjem na usta. Nazalna sekrecija je izraženija kao i postnazalna sekrecija. Dolazi do povišene telesne temperature, neprijatnog zadaha, suvih usta i podočnjaka. Predstavlja udruženi inflamatorni proces sluznice nosa i adenoida, udružen sa dugotrajnim rinitisom.
Akutni rhinitis
Skup simptoma (rinoreja-nazalno i postnazalno slivanje, kijanje, svrab otežano disanje) kao posledica otoka sluznice nosnih školjki.
Prepoznavanje i sprovođenje adekvatne medicinske terapije sprečava komplikacije. Preparati koji se koriste u cilju prevencije, sprečavanja širenja patogena, prvenstveno bakterija i virusa nam snažno nose poruku. Sluznica koja je “vredna”, a ona predstavlja ulazni put u širenju infekcije daje važnost preparatima.
Suportivna, preventivna i medikamentozna terapija, zašto je važna?
1.Uklanja mukus sa površine nazalne sluznice i obezbeđuje bolje dejstvo nazalnog leka.
2.Uklanja alergene i druge čestice sa površine nazalne sluznice i smanjuje njihovo dejstvo na nazalnu mukozu.
3.Uklanja bakterijske i virusne patogene, smanjuje mogućnost nastanka i razvijanja infekcije.
4.Smanjuje otok nazalne sluznice i povećava nazalni protok vazduha.
5.Sprečava kontakt virusa i bakterija kao i drugih patogena sa nazalnom sluznicom.
6.Oblaže sluznicu nosa tako što vezuje i blokira viruse i bakterije i sprečava dalji prodor i širenje kroz sluznicu.
Prohodnost nosa je preduslov za pravilno disanje, dobar san, pravilan razvoj i dobro opšte stanje. Kongestija (zapušenost) i pojačana nazalna sekrecija mogu biti uzrokovane brojnim uzročnicima i faktorima: infekcijama, alergijama, devijacijom nosnog septum i drugim.
Pravilna toaleta nosa kao i podizanje opšteg imunološkog statusa, smanjuje učestalost respiratornih infekcija kao i komplikacija istih.